Hiribilduaren erdigunean dago Torrekoa, Kalebarren plazan. Erronda dorrea izan zen lehenengo, Arriola dorretxea hartu zuen izen XV. mendearen bukaeran, eta Altzola XVI. mendearen erdi aldetik honantz, azkenik.
Arkitekturari dagokionez, dorretxe hau eraikuntza prestua, noblea eta dotorea dela esan behar da, Gipuzkoako monumentu historiko-artistikoa izendatua izan zen 1964an eta estatu mailakoa 1980ko azaroaren 10eko dekretuaren bidez. Halaber, Eusko Jaurlaritzak eraikin hau dagoen Hirigune Historikoa Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Orokorrean, Monumentu Multzo izendapenaz Kultura Ondare gisa sartu zuen 1998ko apirilaren 6ko aginduaren bidez.
Eraikin eder honen arkitektura-elementu hauek nabarmenduko nituzke: harlanduzko leiho eta balkoien ordena lau fatxadetan; fatxada nagusian, sarrerako erdi puntuko arku errenazentista erakoa, nahiz beranduagokoa izan; ekialdeko fatxadan, sotoko arku beheratua eta goiko solairuetako erdi puntuko bi arku bizkiak; iparraldeko fatxadan, arku itsua eta lau modiloi irtenak; zurezko teilatu-hegal zabala, harrizko prisma txikien bidez osatutako erlaitz apaindua eta honen gainean oholezko bilbadura; erlaitzaren azpialdeko lau izkinetan kubo edo garitoi bana; eta fatxada nagusiko eskuineko izkinan dauden armarria (Bartolome Altzola kapitainak jarria 1604an) eta eguzki-erlojua.
Etxe hau hirigunean egoteak, herriari hainbat zerbitzu eskaintzea ahalbidetu dio garai desberdinetan: komentua egin baino lehenago frantziskotarren etxebizitza 1516an, urgentziazko bilerak une larrietan (1560an, Kontzeju-etxea erre zelako: alkatea eta erregidoreak aukeratzeko), kuartel militarra (gotortu egin zuten liberalek 1823an, absolutisten erasoen aurrean), Salletarren eskola XX. mendearen hasieran, posta, telefono publikoa, musika-bandaren lokala eta abar. Gaur egun hiribilduaren Kultur Etxea dugu.
Kalebarrengo dorretxeak historia mamitsua bezain luzea du, Elgoibar sortu baino lehenagokoa baita. Herriko harresia egin zenean (1346), kanpoan gelditu bazen ere, 1484an, Kontzejua alde batetik eta Torrekoako Joan Otxoa Burunano eta honen suhia Rodrigo Gonzalez Karkizano bestetik, erabateko akordiora iritsi ziren etxea harresiaren barruan kokatzeko. Aipatutako Otxoa Burunano eta Rodrigo Karkizano izan ziren ezagutzen ditugun etxe honetako lehen bizilagunak XV. mendearen erdialdean.
Baina, dorretxea hain hurbil zegoenez harresitik eta Kontzejuak jarritako herri-erlojutik, ezen, etxe horretako bizilagunen protestak eragin baitzituen, behin baino gehiagotan. Esaterako, 1589ko irailaren 29an, Bartolome Altzola kapitainak adierazi zion Udalari erlojuaren pisuak babestuta edukitzeko egin behar zuten eraikinak 1484ko hitzarmena hausten zuela. Era berean, 1715eko urriaren 13an, Maria Luisa Arespakotxaga Altzolak beste horrenbeste esan zion Kontzejuari erlojuaren dorre berria eraiki zutenean, eta auzitara jotzea erabaki zuen herriak. Eta, 1844ko maiatzaren 9an, Karmen Jusue, Pedro Iturriaren alarguna eta Kalebarrengo dorretxearen jabeak, Udalari exijitu zion dorretxeari itsatsitako arraina saltzeko eraiki zuen etxetxoa eraisteko, legez kanpoko tokian eraiki zutelako.
Javier Elorzaren ikerketei esker dakigu, Rodrigo Gonzalez Karkizano eta Maria Fernandez Burunano senar emazteek Pero Migelez Arriolari saldu ziotela dorretxearen hondarra eta orubea 1487an, eta ondoren, Arriolak dorretxe berria eraiki zuela. Garai honetako zenbait arkitektura-elementu ikus daitezke ekialdeko fatxadan.
Lope Perez Lasalde eskribaua Maria Martinez Arriolarekin ezkondu zen XVI. mendeko lehen zatian, eta ondorengorik ez zutenez, Katalina Ibarra iloba izan zuten alabatzat Torrekoan. Katalina, Aszensio Altzolarekin ezkondu zenean 1549an, Lope Perez Lasalde osabak dorretxea ez ezik, ondasun guztiak eman zizkien ezkonberriei.
Katalinak eta Aszensiok maiorazkoa sortu zuten 1564an, honako ondasun hauekin: Torrekoa eta baratza; San Frantzisko monasterioko kapera (Gurutzekoa); Andikanoko (Andikao) etxea, baserria eta errotak; Ermua bekoa etxea (Ermube) (Sallobente-Ermuaran), lurrak eta errotak; Otsaurteagako (Otsourteaga) etxea eta baserria; Plazako (Mendaro) etxea eta errotak; Albitxuriko (Albitzuri) etxea, lurra eta sagastia; eta 225.000 marabedi Burgos hiriko alkabaletan (salerosketei jarritako zerga). Aszensio eta honen seme Bartolome izan ziren, ezbairik gabe, Torrekoako gizonik ezagunenak eta gehien nabarmendu zirenak ekonomian zein gizarte mailan.
Aszensio Altzola, Elgoibarko Altzola auzoan jaio zen eta bertako ibai-portutik jardun zuen, Altzolatar merkatarien familiako gizon nabarmenetakoa izanik. Hiru galeoi izan zituen distantzia handiko merkataritzan aritzeko: Euskal Herriarekin ez ezik, Sevillarekin, Portugalekin, eta Amerikako kontinenteko Hondurasekin, Mexikorekin eta Santo Domingorekin izan zituen merkataritza-harremanak. Negozio hauetan garai hartako bankari eta merkatari ezagunenekin elkartu zen: Pedro Durango, Martin Lizarraras, Geronimo Catano italiarra eta abar. Aszensio, merkataria eta kapitaina izateaz gain, Elgoibarko alkatea ere izan zen 1564an eta 1565ean.
Bitxikeria moduan, esan behar dugu, Antonio izeneko gizon beltz bat izan zuela Aszensio kapitainak, egindako merkataritza bidaiaren batetik ekarritakoa izango zelakoan gaude. Biak ala biak, jabea eta morroia, beste hirurehun eta laurogeita bi elgoibartarrekin batera izan ziren 1555eko irailaren 21ean Elgoibarko zubi nagusian Joan Bernal de Luco Calahorra y La Calzadako apezpikuari agur egiten. Izan ere, garai hartan Errioxan egoitza zuen elizbarruti haren eta apezpiku horren baitan zegoen Olasoko San Bartolome parrokia, eta ohiko bisita pastorala egitera etortzen zen elizgizona gure hiribildura.
Aszensio hil ondoren 1572an, Bartolome semeak aitaren bidetik jarraitu zuen, eta Antonio Okendo merkatari eta militar ospetsuarekin ere jardun zuen, besteak beste, XVI. mendearen azken hamarkadan. Herriko alkatea ere izan zen, aita bezala, 1589an, 1590ean, 1601ean eta 1602an. Bartolome hil ondoren galdu zen Torrekoan Altzola deitura. Arriola, Arespakotxaga, Lizaranzu, Josue eta Iturria abizenekoak izan ziren titularrak XVII. mendetik XX. mendera arte. Honako ondare hau zuen Liborio Josuek ordezkatzen zuen familia honek, 1812an: “la torre de Calebarren (de cuartel de la tropa), la de Lizenciacua, la qe vibe Ygnacio de Aguirre, la de Migel de Mendecute, la torre de Andicano, iden el Molino, i la Barrena, Otsaurtiaga, Ercil, Albizcua Alzola, Yturrondo de id, Malaga, Yraizabalcho, Goicoechea, Andicoechea, Yraeban, Garañocua o Capaguingoa, Sustaeta, Cortaberri, Molino Plaza, Ermuaran abajo, San Lorenzo y Eizaguirre”.
Udalak etxe enblematiko hau erosi nahi izan zuen XX. mendearen hasieran, herriak hainbat eginkizunetarako lokalen falta zuen-eta, eta une hartako jabearekin, Manuel Iturriarekin alegia, adostu zuen erosketa.
